Trong khuôn khổ Dự án “Huế – Đô thị giảm nhựa ở miền Trung Việt Nam”(Dự án TVA) đã tiến hành ra mắt mô hình thí điểm “Đặt cọc – Hoàn trả” và phát động ra quân Chủ nhật Xanh dọn dẹp rác thải được Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn Thiên nhiên tại Việt Nam (WWF-Việt Nam) phối hợp với Trường Đại học Khoa học Huế và chung cư Nera Garden tổ chức.
Đây là lần đầu tiên một đô thị ở Đông Nam Á – cụ thể là thành phố Huế được chọn để thí điểm mô hình này.
Thầy Bùi Quang Vũ – Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Khoa học (Đại học Huế) phát biểu tại buổi lễ ra mắt mô hình thí điểm.
Mô hình Đặt cọc – Hoàn trả (tên tiếng Anh là Deposit and Return System-DRS) là công cụ quản lý hiện đại, được xem là giải pháp thực thi hiệu quả trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất. Với mô hình được ra mắt tại Huế, người tiêu dùng sẽ mua các chai được dán các mã vạch thu hồi với giá chênh hơn 1.000đ (đặt cọc) so với giá của sản phẩm tại các điểm phát động, sau đó mang chai nước đến bỏ vào máy thu gom để nhận lại 1.000đ (hoàn trả) này. Bên cạnh các chai được dán nhãn, các chai nước thông thường cũng được máy thu gom với chi phí trả lại từ 60-100đ/ chai tương ứng với chi phí bán ve chai thông thường. Máy tiến hành thu gom với các chai nhựa, lon nhôm. Mô hình này đã được áp dụng thành công tại hơn 40 quốc gia trên thế giới như ở Châu Âu, Mỹ, Trung Đông, Châu Phi. Quá trình nghiên cứu và tìm hiểu thông tin cho thấy, ở Việt Nam việc đặt cọc với chi phí từ 1.000 – 2.000đ/ chai là phù hợp và huy động tối đa sự tham gia của người tiêu dùng, việc này sẽ tăng hiệu suất thu hồi vỏ chai đạt từ 80 – 90%, giảm một lượng chai nhựa đáng kể ra môi trường. Áp dụng thực hiện mô hình huy động sự tham gia của rất nhiều các bên liên quan bao gồm chính quyền – doanh nghiệp – trường học – người tiêu dùng để đạt được hiểu quả thu gom tối đa, các tổ chức xã hội đóng vai trò trong việc thúc đẩy, khuyến khích nhiều hơn việc thực thi các hoạt động vì môi trường với nguồn lực từ tài chính và các thông tin chuyên môn từ hoạt động nghiên cứu thực tiễn.
Trung tâm Nghiên cứu Phát triển Xã hội (CSRD) là một tổ chức phi Chính phủ tại Huế, hoạt động tích cực trong lĩnh vực môi trường, Biến đổi khí hậu,…với kinh nghiệm hơn 12 năm thực hiện các hoạt động liên quan. Các hoạt động về chủ đề phân loại rác thải nguồn ở trường học và cộng đồng, truyền thông nâng cao nhận thức trong bảo vệ môi trường, thích ứng với Biến đổi khí hậu,…được phối kết hợp cùng chính quyền địa phương các cấp, các doanh nghiệp, tổ chức xã hội trong và ngoài nước triển khai thực hiện trong nhiều năm qua tại thành phố Huế và các địa phương khác trên khắp cả nước. Trong dự án lần này, CSRD tham gia hỗ trợ thực hiện dự án, truyền thông dự án, trực tiếp tham gia hoạt động giám sát việc thực hành thí điểm Đặt cọc – Hoàn trả ở cả 2 địa điểm. Hoạt động thí điểm mô hình sẽ kết thúc vào tháng 12/2025, dựa trên quá trình giám sát, đánh giá hoạt động để đưa ra các khuyến nghị, đề xuất nhân rộng hoạt động ở các điểm công cộng, phổ biến ở cấp độ cộng đồng tại thành phố Huế.
Trải nghiệm thực tiễn với máy thu hồi chai vỏ chai tại trường Đại học Khoa học Huế.
Mục tiêu chính của việc thí điểm mô hình DRS tại Huế bao gồm: Nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi của cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ trong việc phân loại rác tại nguồn, thực hiện thu gom đúng cách, thúc đẩy mua sắm có trách nhiệm và tăng tỷ lệ thu hồi rác tái chế; Thử nghiệm mô hình DRS cho bao bì đồ uống, đặc biệt là chai nhựa, và thu thập các bài học kinh nghiệm, khó khăn và thuận lợi để làm cơ sở nhân rộng; Góp phần giảm thất thoát rác thải nhựa ra ngoài môi trường. Mô hình DRS sẽ được thí điểm đầu tiên tại Huế với máy thu hồi vỏ chai thứ nhất từ công ty Botol được đặt tại sảnh E, trường Đại học Khoa học Huế.
Bà Nguyễn Thị Diệu Thuý – Giám đốc Chương trình Giảm nhựa của WWF-Việt Nam cho biết “Mô hình Đặt cọc – Hoàn trả là một bước đi tiên phong của Huế nhằm củng cố cam kết xây dựng Huế trở thành Đô thị giảm nhựa, mở ra nhiều cơ hội mới nhưng cũng đi kèm không ít thách thức. Sự thành công của mô hình đòi hỏi sự chung tay và nỗ lực của các bên liên quan để cùng hướng tới một tương lai xanh, bền vững, không còn ô nhiễm nhựa cho thành phố Huế”.
Hưởng ứng Ngày Chủ nhật Xanh, ra quân dọn dẹp tại điểm ô nhiễm rác thải ở khu quy hoạch Đại học Huế.
Bên cạnh hoạt động ra mắt mô hình, hơn 100 các bạn sinh viên của trường, phối hợp cùng HEPCO đã ra quân thực hiện ngày Chủ nhật Xanh, tiến hành các hoạt động vệ sinh khuôn viên nhà trường, thu gom rác thải tại điểm ô nhiễm ở khu quy hoạch Đại học Huế – phường An Cựu. Các hoạt động được thực hiện lồng ghép nhằm không ngừng lan tỏa lối sống xanh, giúp các bạn sinh viên xây dựng ý thức bảo vệ môi trường, sống xanh và có trách nhiệm vì tương lai phát triển bền vững.
Máy thứ hai sẽ được vận hành tại chung cư Nera Garden, ngày 20/9/2025 buổi ra mắt máy cũng đã được diễn ra với sự quan tâm và tham gia trải nghiệm, thực hành đầy hứng khởi của cư dân chung cư.
Bà Nguyễn Thị Kim Lý tham gia trải nghiệm máy và nhận quà tặng.
Bà Nguyễn Thị Kim Lý – cư dân chung cư chia sẻ tại buổi ra mắt máy “Tôi thấy mô hình này rất hay. Gia đình tôi ở nhà cũng thường sử dụng nhiều chai nước suối, trước đây thường gom lại rồi bỏ rác hoặc bán cho người mua ve chai. Nay biết có mô hình này tại chung cư, tôi sẽ gom chai nhựa mang đến máy thu gom. Tôi cũng vận động con gái, nếu có chai nhựa thì cùng đem qua máy để bỏ vào”.
Các loại thức uống với bao bì, vỏ đóng gói là chất liệu nhựa, lon nhôm được sử dụng rất phổ biến ở Việt Nam. Tuy nhiên việc thu hồi các loại vỏ chai này thường chủ yếu dựa vào sự tự nguyện của người tiêu dùng với tỷ lệ thu hồi chỉ khoảng 50%, điều này dẫn đến một lượng nhựa bị bỏ lại ngoài môi trường. DRS hướng đến thay đổi nhận thức và hành vi của người tiêu dùng, gia tăng tính trách nhiệm trong việc “đặt cọc” và thực hành trách nhiệm xanh với môi trường trong khâu “hoàn trả”. Huế là thành phố xanh, đi đầu trong các hoạt động bảo vệ môi trường, kinh tế xanh và đây được cho là một mô hình phù hợp để thực hiện tại Thành phố Huế, giảm thiểu lượng rác tái chế ra môi trường, giảm phát thải khí CO2.
