Trong khuôn khổ dự án “Nghiên cứu thực trạng và đề xuất định hướng phát triển thuỷ sản – mô hình nuôi cá lồng ở huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế” do tổ chức Oxfam Việt Nam tài trợ, Trung tâm Bảo tồn và phát triển Tài nguyên nước thuộc Liên hiệp các Hội khoa học và Kỹ thuật Việt Nam và Trung tâm Nghiên cứu Phát triển Xã hội (CSRD) phối hợp tổ chức chuyến tham quan và học tập kinh nghiệm về nuôi trồng thủy sản, quản trị tài nguyên nước tại tỉnh Tuyên Quang. Đoàn tham quan 39 người bao gồm 28 thành viên cộng đồng A Lưới đến từ các xã Hồng Thái, Hồng Thượng, xã Sơn Thủy, Quảng Nhâm, Hồng Kim và đại diện Hội Phụ nữ huyện A Lưới cùng đại diện các sở, ban, ngành cấp tỉnh.
Tham quan và học tập kinh nghiệm tại Chi cục Chăn nuôi Thú y và Thủy sản tỉnh Tuyên Quang
Ngày 07 tháng 11 năm 2024 đoàn đến thăm và làm việc tại Chi cục Chăn nuôi Thú y và Thủy sản tỉnh Tuyên Quang. Tại đây, đoàn đã được nghe đơn vị trình bày Kinh nghiệm về việc vận dụng các chính sách liên quan của Nhà nước trong xây dựng và thực hiện chính sách ở các cấp tỉnh, huyện và xã. Tại buổi làm việc Đoàn đã cũng được nghe giới thiệu chung về quản lý khai thác, bảo vệ và phát triển nguồn lợi thuỷ sản ở vùng nước trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang; được tìm hiểu về mô hình đồng quản lý tài nguyên thuỷ sản tại Tuyên Quang, việc huy động sự tham gia của cả người dân và chính quyền địa phương nhằm nâng cao năng lực sản xuất của cộng đồng và giá trị của nguồn tài nguyên sinh thái – xã hội của địa phương. Đoàn cũng được nghe về tình hình đánh bắt, khai thác thủy sản tự nhiên trên địa bàn tỉnh. Qua trao đổi, đoàn cũng được biết và công tác chỉ đạo và điều hành hiện vẫn tồn tại những bất cập liên quan đến quy trình cấp phép sử dụng mặt nước để nuôi trồng thủy sản. Đoàn cũng quan tâm tới vai trò của chính quyền đơn vị cấp phép cho các cá nhân hoặc HTX hay doanh nghiệp trong việc khai thác sử dụng tài nguyên.
Đoàn cũng tìm hiểu về tình hình khai thác và nuôi trồng thuỷ sản ở lòng hộ thuỷ điện Na Hang – hồ có diện tích mặt nước lớn hơn 8.000ha và mức nước sâu hơn có nơi lên đến 120m. Do địa hình lòng hồ có các eo ngách để nuôi trồng và bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản, có các bãi cá đẻ do đó thuận lợi trong công tác bảo tồn nguồn lợi và nuôi trồng thủy sản; tuy nhiên cũng có những khó khăn trong cơ chế cấp phép. Vè cơ chế quản lý nguồn lợi thuỷ sản vùng lòng hồ, mỗi một trong 06 xã trên địa bàn lòng hồ có 01 tổ đồng quản lý tài nguyên thuỷ sản được tổ chức và hoạt động khá hiệu quả, có đóng góp quan trọng cho việc duy trì chất lượng môi trường lòng hồ, an ninh xã hội khu vực. Hoạt động được Chính quyền địa phương tạo điều kiện để phát triển và đồng thời kiểm soát chặt chẽ việc nuôi trồng và đánh bắt trên lòng hồ.
Tham quan và học tập kinh nghiệm tại Chi cục Chăn nuôi Thú y và Thủy sản tỉnh Tuyên Quang.
Thăm quan và học tập kinh nghiệm tại huyện Na Hang
Chiều ngày 07/11/2024 cộng đồng A Lưới đến thăm và làm việc tại Phòng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn huyện Na Hang. Tại đây cộng đồng A lưới được nghe về các mô hình sinh kế dựa vào hệ sinh thái- xã hội địa phương – Mô hình đồng quản lý trong việc khai thác và sử dụng nguồn lợi thủy sản và du lịch sinh thái.
Tại buổi làm việc Đoàn đã được nghe giới thiệu về về các mô hình sinh kế dựa vào hệ sinh thái – xã hội địa phương – Mô hình đồng quản lý bảo vệ và khai thác nguồn lợi thủy sản. Để quản lý tài nguyên, nguồn lợi thủy sản và các hệ sinh thái bền vững không thể chỉ trông chờ vào quản lý của Nhà nước mà phải dựa vào cộng đồng, chia sẻ trách nhiệm quản lý trên cơ sở hài hòa lợi ích giữa các bên nhằm quản lý, khai thác nguồn lợi thủy sản một cách có trách nhiệm.
Ông Vi Ngọc Quý: Trưởng Phòng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn huyện Na Hang đã trình bày rất cụ thể công tác quản lý điều hành khai thác nguồn lợi thủy sản trên địa bàn lòng hồ thủy điện Tuyên Quang. Ủy ban nhân dân huyện/phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn bên cạnh việc làm tốt công tác phổ biến, tuyên truyền pháp luật về thủy sản đến tổ chức, cá nhân trên địa bàn, đặc biệt là Luật Thủy sản ngày 21/11/2017 và các văn phản pháp luật liên quan còn ra các văn bản của huyện chỉ đạo các cơ quan, đơn vị, địa phương thực hiện tốt công tác quản lý khai thác, bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản, đồng thời bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản nhất là vùng lòng hồ thủy điện Tuyên Quang.
Ông Vi Ngọc Quý: Chúng tôi cũng khuyến khích, phát triển các hợp tác xã, đặc biệt là nuôi trồng trên hồ, qua đó, mô hình hợp tác xã nuôi trồng thủy sản có thu nhập ổn định. Vào được hợp tác xã thì chúng tôi cũng đã hỗ trợ các nguồn vốn hỗ trợ của nhà nước để đầu tư, xây dựng hạ tầng ví dụ như: làm lồng, mua cá giống, tạo điều kiện cho người dân bước đầu đỡ được phần nào cho hợp tác xã, qua đó bà con các hợp tác xã cũng đã tiếp thu được và phát triển rất tốt, hiện nay mô hình hợp tác xã vừa là dịch vụ ăn uống, vừa là dịch vụ du lịch, vì vậy thu nhập tương đối cao.
Bên cạnh đó, việc tham gia của khối doanh nghiệp mà cụ thể là Công ty Tư nhân Hữu hạn Một thành Viên Thủy sản Nhật Nam đại diện cho các hợp tác xã nuôi cá lồng bè trên lòng hồ Thủy điện Na Hang là một điểm mới đáng chú ý và cần học hỏi.
Ông Vi Quý Đức – công ty Tư Nhân Hữu Hạn một thành viên Thủy sản Nhật Nam: Trong quá trình tôi tổ chức, liên kết những người dân để tổ chức các hoạt động nuôi trồng cũng như là khai thác thủy sản thì chúng tôi cũng đã tham mưu, đề xuất ý kiến, các mô hình tổ chức quản lý để bảo vệ nguồn lợi thủy sản, theo hình thức tổ chức đồng quản lý. Đây là một hình thức cũng rất là ưu việt cho điều kiện, địa hình với những đặc thù của hồ Na Hang và với chức năng nhiệm vụ của tổ đồng quản lý theo hướng dẫn của nghị định 26 của luật thủy sản thì nó đáp ứng được các yêu cầu trước mắt về vấn đề bảo vệ nguồn lợi thủy sản, bảo vệ thủy sản để ngăn chặn các hành vi khai thác trái phép cũng như các hoạt động môi trường không được phép, đồng thời tổ chức cũng giúp cho việc bảo vệ và phát triển những nguồn lợi thủy sản và khai thác hiệu quả trên cơ sở bảo vệ nguồn lợi đang có, có các kế hoạch khai thác phù hợp, từ đó tạo sinh kế ổn định cho người dân, có hoạt động khai thác và nuôi trồng thủy sản trên diện tích mặt nước được UBND huyện giao để quản lý bảo vệ.
Tổng diện tích mặt nước tự nhiên trên địa bàn huyện là trên 4.600 ha. Trong đó vùng lòng hồ 4.500 ha, hạ lưu thuỷ điện 105 ha.
Mặc dù các mô hình còn nhiều khó khăn do chưa có chính sách cụ thể, cơ chế chưa rõ ràng, thiếu kinh phí để duy trì hoạt động… nhưng hiệu quả mà mô hình đồng quản lý mang lại là vô cùng lớn. Đến thời điểm hiện tại nhờ sự phối hợp giữa doanh nghiệp và các cơ quan, đơn vị trên địa bàn huyện Na Hang hiện nay có 06 tổ chức cộng đồng tham gia đồng quản lý bảo vệ nguồn lợi thủy sản thành lập và được trao quyền quản lý, với 361 hộ gia đình đăng ký tham gia thực hiện. Các ý kiến của đoàn đại biểu chia sẻ và thảo luận chung về những vướng mắc trong việc thực hiện cũng như khó khăn thuận lợi tại địa phương mình để đoàn tham quan học hỏi kinh nghiệm.
Qua chuyến tham quan học tập mô hình tại tỉnh Tuyên Quang và thị trấn Na Hang, đa số ý kiến cộng động rất hài hài lòng về việc tổ chức chuyến tham quan này. Đây là dịp bà con có cơ hội tận mắt chứng kiến, được nghe, được thấy các chủ mô hình chia sẻ quy trình, kỹ thuật nuôi trồng thuỷ sản sản mang lại hiệu qủa kinh tế cao. Đây là mô hình khá phù hợp đối vối cộng đồng đang sinh sống tại xã có lòng hồ thuỷ điện ở huyện A Lưới. Mặc dù có sự khác nhau về điều kiện tự nhiên, Cộng đồng A Lưới có thể nghiên cứu áp dụng đa dạng sinh kế bằng mô hình mới, nuôi cá lồng trên lòng hồ thuỷ điện, để có thể phát triển kinh tế, mang thu nhập góp phần giảm nghèo.
Ông Hồ Văn Nhi – PCT UBND xã Hồng Thượng, huyện A Lưới: Tôi là Hồ Văn Nhi, Phó Chủ Tịch UBND xã. Trong một chuyến đi như thế này với góc độ UBND xã, tôi cảm thấy rất vui và đặc biệt là xã Hồng Thượng có 3 nhóm cộng đồng, mô hình của anh Thắng rất hiệu quả dưới sự quan tâm, giúp đỡ của Trung tâm Nghiên cứu Phát triển Xã hội, đặc biệt qua các chuyến đi như thế này thì nhận thức của người dân sẽ được nâng cao, hiểu biết được mở rộng giúp cải thiện sinh kế của người dân, mà ở đây là các nhóm, hộ gia đình, 1 hộ thì 10 thành viên và đã tạo công ăn việc làm cho người dân. Cũng nhờ sự giúp đỡ này, tôi thay mặt cho ban lãnh đạo Ủy ban xã trân trọng cảm ơn bên Trung tâm đã giúp đỡ cho xã Hồng Tthượng nói riêng và huyện A Lưới nói chung. Thay mặt UBND xã tôi rất trân trọng cảm ơn.
Ông Đặng Thanh Phú – PCT Liên hiệp Hội khoa học và kỹ thuật tỉnh Thừa Thiên Huế
Tôi tên là Đặng Thanh Phú, Phó Chủ Tịch Liên hiệp Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Thừa Thiên Huế. Tôi rất vui trong chuyến công tác lần này, chuyến đi do một đơn vị trực thuộc HUSTA tổ chức, và qua chuyến đi lần này, tôi đã thấy đơn vị đã tổ chức một chuyến đi rất có ý nghĩa. Về đơn vị này, tôi nghĩ đơn vị đã cho người dân thấy được ý nghĩa cũng như là sự tương tác và học hỏi được nhiều kinh nghiệm quý báu từ đơn vị của Tuyên Quang, thông qua cách nuôi trồng thủy sản ở vùng nước trên núi, tôi nghĩ đây là một hoạt động mới so với đồng bào của tỉnh Thừa Thiên Huế, đặc biệt là huyện A Lưới. Tôi nghĩ là với cương vị của HUSTA thì trong thời gian tới, chúng tôi sẵn sàng hỗ trợ cho CSRD trong việc tạo điều kiện, nhất là tạo điều kiện về cơ chế chính sách, về hỗ trợ cho CSRD phát triển hơn nữa trong hoạt động sinh kế của người dân đồng bào thiểu số tại huyện nhà. Và đồng thời, về chúng tôi sẵn sàng hỗ trợ cho CSRD trong việc kết nối với các nhà trí thức, các chuyên gia, các nhà khoa học của Thừa Thiên Huế trong việc làm sao để áp dụng thành tựu khoa học công nghệ một cách có hiệu quả, bền vững để phát triển hơn nữa các sản phẩm nông lâm thủy hải sản, đặc biệt là sản phẩm thủy sản của người dân trong thời gian tới trên địa bàn huyện A Lưới. Tôi cũng là đánh giá cao trong chuyến công tác lần này là CSRD đã mời thêm các chuyên gia, các nhà khoa học đến từ các trường đại học của tỉnh, tôi nghĩ việc này rất thiết thực và cần nhân rộng trong thời gian tới, một lần nữa xin đánh giá rất cao hoạt động của CSRD trong chuyến thăm lần này và tôi hi vọng rằng trong kế hoạch sắp tới trong năm 2025 cũng như những năm tiếp theo, CSRD sẽ phát triển hơn nữa và HUSTA trong vai trò là đơn vị quản lý của tổ chức CSRD, chúng tôi sẽ tạo mọi điều kiện hơn nữa trong năm 2025 cũng như trong thời gian tiếp theo. Xin cảm ơn.
Bên cạnh đó, cộng đồng có thể áp dụng mô hình Tổ đồng quản lý để đồng thời có thể bảo tồn những loài cá bản địa mà gần như bị huỷ diệt như cá lấu, cá a toong…và sản xuất loài đặc sản địa phương qua đó thúc đẩy các giải pháp địa phương dựa vào cộng đồng nhằm nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống và bảo tồn hệ sinh thái. Sau đợt tham quan học tập, cộng đồng mong muốn và hy vọng có thể làm thí điểm vài lồng nuôi cá từ nguồn tài trợ của dự án sau đó tiếp tục tuyên truyền cho bà con để nhân rộng mô hình từ những kêt quả của việc thí điểm, khuyến khích cộng đồng biết tận dụng tiềm năng và lợi thế của địa phương để phát triển kinh tế.
Bà Nguyễn Thị Tuyết – Hội Phụ nữ huyện A Lưới: Em xin tự giới thiệu, em là Nguyễn Thị Tuyết, chuyên viên Hội liên hiệp Phụ nữ huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế. Thông qua chuyến tham quan học tập tại tỉnh Tuyên Quang, theo em nhận định đây là một chuyến đi hết sức ý nghĩa, không chỉ để cho các thành viên của các cộng đồng tại huyện A Lưới được tham quan các mô hình sinh kế ở đây, mà còn có thể học tập, trao đổi kinh nghiệm cũng như là kỹ năng trong quá trình nuôi trồng thủy sản. Và trong tương lai cũng hi vọng Trung tâm Nghiên cứu Phát triển Xã hội lại tiếp tục đồng hành, hỗ trợ các tổ cộng đồng sinh kế tại A Lưới một cách sâu sát hơn, thực tiễn hơn. Đặc biệt là tìm các mối tiêu thụ để làm sao đó người dân sau khi nuôi trồng thủy sản sẽ có một cái thị trường rộng lớn để tạo kế sinh nhai bền vững cho bà con.
Chị Hồ Thị Thước: Tôi tên là Hồ Thị Thước đến từ đơn vị xã Hồng Kim, huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế. Tôi được ra thăm tỉnh Tuyên Quang, xem các mô hình nuôi cá lồng tôi cảm thấy rất tuyệt vời, người dân ở đây rất phát triển về các mô hình cá lồng và du lịch cộng đồng rất chu đáo. Tôi muốn khi về nhà mang theo được những kiến thức, học tập từ những mô hình của người dân nơi đây.
Ngoài các hoạt động làm việc với các đơn vị địa phương, đoàn tham quan cũng được trải nghiệm các hoạt động du lịch khu vực lòng hồ, thăm các lồng nuôi thủy sản ở lòng hồ, các địa danh du lịch tại Na Hang.
Sau khi rời Tuyên Quang, cộng đồng A Lưới đã có những hoạt động tìm hiểu và trải nghiệm du lịch tại thủ đô Hà Nội. Chuyến đi đã mang lại nhiều kiến thức và trải nghiệm thiết thực cho cộng đồng A Lưới, tỉnh Thừa Thừa Huế, đặc biệt là những cá nhân trong cộng đồng đang có nhiều ấp ủ, dự định cho việc phát triển sinh kế cá nhân và tập thể ở khu vực lòng hồ thủy điện A Lưới.
Giám đốc CSRD – Bà Trịnh Thị Định
Vậy là sắp khép lại hành trình 2 ngày tham quan khu vực lòng hồ thủy điện Na Hang và các mô hình sinh kế nuôi trồng thủy sản cá lồng ở lòng hồ thủy điện Tuyên Quang. Với sự hỗ trợ của WARECOD và Sở Nông nghiệp Phát triển Nông thôn tỉnh Tuyên Quang, Phòng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn của huyện Na Hang tỉnh Tuyên Quang, cùng với cộng đồng A Lưới, chúng tôi đã đi tham quan mô hình nuôi cá lồng ở trên lòng hồ thủy điện Na Hang. Những vấn đề về mặt pháp lý, cách mà ở huyện Na Hang cũng như là tỉnh Tuyên Quang đã hỗ trợ cho bà con để nuôi cá lồng ở trên dòng hồ thủy điện, chúng tôi thấy có những cách mà có thể áp dụng được và sau này về đề xuất với chính quyền địa phương ở huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế để hỗ trợ cho bà con. Bởi vì đây là một nguồn lợi rất là lớn và cần phải có sự phối hợp để có thể khai thác được mặt nước để nuôi trồng thủy sản. Tuy nhiên, việc phối hợp đó làm như thế nào để nó đảm bảo về mặt pháp lý vừa để bà con an tâm trong việc đầu tư nhưng đồng thời cũng đảm bảo an toàn về nguồn nước cho lòng hồ thủy điện. Đây chính là những vấn đề cúng tôi quan tâm vì có thể chia sẻ được và đặc biệt khi mà đến Tuyên Quang, cơ quan chức năng muốn chia sẻ về các biện pháp để bảo vệ nguồn lợi thủy sản bằng cách thành lập những tổ tự quản cộng đồng, để mà bảo vệ nguồn lợi thủy sản, như về cách đánh bắt thủy sản hiệu quả để tránh tình trạng tận diệt. Và một điều đáng học hỏi mà chúng tôi thấy được là việc tái tạo nguồn lợi thủy sản trên lòng hồ, ở Tuyên Quang, người ta dựa vào công ty nuôi trồng thủy sản, công ty có tiềm năng, và các công ty nuôi trồng thủy sản cũng có trách nhiệm thả cá ngược lại để tái tạo lại nguồn lợi thủy sản trên lòng hồ. Đó là một điều rất đáng học tập. Đồng thời với những kết quả mà chúng tôi đã nghiên cứu ở lưu vực sông A Sáp, về các loài cá đặc hữu, quý, hiếm, thì kết quả của nghiên cứu cho thấy ở A Lưới có các loài cá quý hiếm và cá đặc hữu, bây giờ cũng cần có các biện pháp để bảo vệ, tái tạo nguồn lợi thủy sản để các nguồn lợi đó không bị biến mất, vì nếu điều đó không còn nữa, thì rất đáng tiếc. Đó là những điều mà chúng tôi sẽ đề cập đến sắp tới trong hội thảo Tổng kết dự án. Chúng tôi cảm ơn WARECOD đã phối hợp rất tốt, cùng với huyện Na Hang, tỉnh Tuyên Quang để hỗ trợ rất là nhiều và đặc biệt là huyện Na Hang đã tổ chức đón tiếp và con Cộng đồng A lưới và con rất là vui khi được đón tiếp rất là trọng thị, trân trọng.
Đấy là những điều mà chúng tôi rất cảm kích. Chuyến đi của chúng tôi sắp tới sẽ kết thúc, bà con về sẽ đến thăm Lăng Bác, bà con cộng đồng A Lưới phần lớn là người Pa Cô, Tà Ôi, Pa Hi, Cơ Tu phần lớn mang họ Hồ, cũng có dịp đến viếng Lăng chủ tịch Hồ Chí Minh, đến thăm thủ đô.
Chuyến đi của chúng tôi sẽ khép lại với một hành trình như vậy. Cảm ơn Oxfam đã tài trợ cho cộng đồng A Lưới cũng như CSRD để thực hiện các dự án này.
Phim về chuyến đi:
