Trong khuôn khổ dự án “Nâng cao năng lực của phụ nữ trong xây dựng mô hình sinh kế bền vững dựa vào quản lý và sử dụng hiệu quả tài nguyên nước ở thượng nguồn sông A Sáp thuộc huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế, Việt Nam”, Trung tâm Nghiên cứu Phát triển Xã hội (CSRD) đã tổ chức chuyến tham quan học tập 2 ngày cho bà con huyện vùng cao A lưới đến các Thành phố Huế. Đây là cơ hội cho cộng đồng A Lưới được làm quen với những khái niệm mới của cơ chế thị trường, tìm hiểu chính sách hỗ trợ cộng đồng phát triển, khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, kết nối thị trường,… Đoàn thăm quan gồm gồm 36 người, trong đó có đại diện Chi cục Thủy sản tỉnh Thừa Thiên Huế, Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện A Lưới, Hội Phụ nữ huyện A Lưới, trưởng và phó nhóm của các nhóm sinh kế cộng đồng, Hội phụ nữ ở 5 xã tham gia dự án là xã Hồng Thái, Hồng Thượng, Hồng Kim, Sơn Thủy, Quảng Nhâm – huyện A Lưới và một số bà con thuộc các xã trên.
Sự cần thiết của chuyến đi cho cộng đồng vùng cao A Lưới.
Mục đích tổ chức chuyến thăm quan học tập cho bà con A Luoi tham gia Dự án IP 2 đến Thành phố Huế khá tham vọng: cho bà con bước đầu tìm hiểu về quản lý công nghệ, sở hữu trí tuệ, khởi nghiệp, đổi mới. Các nhà tổ chức cũng muốn bà con A Lưới trong nhóm mà phần lớn là thuộc các dân tộc ít người tìm hiểu về các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ, về quy trình xây dựng thương hiệu cho sản phẩm, quy trình sơ chế nông sản đáp ứng yêu cầu của các siêu thị, và nắm bắt những xu thế về nhu cầu của thị trường đối với những sản phẩm mà A Luối có thế mạnh.
Với mục tiêu đặt ra như trên, trong hai ngày ở thành phố Huế, bà con được đến thăm quan nhiều cơ sở là cơ quan nhà nước, các doanh nghiệp, các chợ nông sản và các siêu thị. Tại Sở Khoa học Công nghệ, bà con được giới thiệu về hoạt động quản lý công nghệ, tiếp cận khái niệm sở hữu trí tuệ, khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo. Tại đây cộng đồng A Lưới cũng được giới thiệu về các nghị quyết 22/2020 và 21/2022 của Hội đồng nhân dân tỉnh Thừa Thiên Huế về sở hữu trí tuệ, về hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa. Tiếp đó, đoàn đến thăm quan Công ty TNHH Hữu cơ Huế Việt, cửa hàng HESA – Thực phẩm sạch tuyển chọn ở Huế và tham quan cơ sở chế biến thủy sản – Công ty Cổ phần thủy sản Viễn Đông. Tại đây, đoàn cũng tận mắt thấy mô hình sinh thái cộng đồng, tìm hiểu về quy trình hoạt động trong lĩnh vực thủy sản gồm: khu vực nuôi cá giống, khu vực nuôi cá thương phẩm, cơ sở sơ chế và cơ sở chế biến thủy sản; tìm hiểu quy trình sản xuất, xây dựng thương hiệu và tiêu thụ sản phẩm thủy sản và các mặt hàng liên quan.
Cộng đồng tham quan và tìm hiểu thị trường tiêu thụ nông sản, thủy sản ở TP Huế Huế.
Những kiến thức gặt hái được từ chuyến thăm quan học tập tại Thành phố Huế thực sự giúp bà con A Lưới trong việc triển khai phát triển mô hình sinh kế của mình. Từ tháng 8/2022, trong khuôn khổ Dự án “Nâng cao năng lực của phụ nữ trong xây dựng mô hình sinh kế bền vững dựa vào quản lý và sử dụng hiệu quả tài nguyên nước ở thượng nguồn sông A Sáp thuộc huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế, Việt Nam”, bà con tại 5 xã trên được hỗ trợ xây dựng 10 mô hình sinh kế. Qua theo dõi quá trình xây dựng mô hình sinh kế của các nhóm, CSRD nhận thấy bà con chưa chú tâm, thậm chí chưa biết đến việc cần tìm hiểu như cầu của thị trường, đặc biệt là những cơ sở nhập sản phẩm tiềm năng mang tính bền vững như siêu thị cả về chất lượng, cả về số lượng. Ngoài ra, những kiến thức về đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp và tiếp cận thị trường là khá mới mẻ đối với cộng đồng vùng cao A Lưới. Những định kiến và lối mòn cũ trong việc sản xuất, tiêu thụ sản phẩm là những rào cản khiến việc phát triển kinh tế của cộng đồng gặp nhiều khó khăn. Trong khi đó A Lưới là một địa phương có tiềm năng rất lớn trong việc phát triển nông nghiệp, chăn nuôi gia súc, dịch vụ du lịch, thủy sản. Đặc biệt, A Lưới là địa phương có nhiều đặc sản và nhiều giá trị văn hóa tinh thần nhưng chưa được khai thác một cách hợp lý và hiệu quả. Qua chuyến tham quan, cộng đồng đã tìm hiểu và được thấy tận mắt về quy trình từ nuôi ươm cá giống, nuôi cá thương phẩm và chế biến thủy sản,… được biết về vấn đề liên quan đến khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, chuyển giao công nghệ – kỹ thuật sản xuất, truy xuất nguồn gốc, mã vạch, mã số, xây dựng thương hiệu sản phẩm. Những kiến thức được thực tế hóa qua quá trình tham quan học tập giúp cộng đồng nhìn rõ, hiểu và hình dung những bước cơ bản trong quá trình sản xuất, chế biến và xây dựng thương hiệu cho sản phẩm của mình trong thời gian tới. Do đó, những điều mắt thấy tai nghe qua chuyến thăm quan học tập thực sự bổ ích đối với bà con, góp phần hình thành tư duy mới trong việc phát triển sinh kế, xây dựng thương hiệu và tiêu thụ sản phẩm của mình.
Hỗ trợ cộng đồng trong xây dựng và hình thành thành các nhóm sinh kế về nuôi trồng thủy sản gắn với nhu cầu địa phương.
Tầm quan trọng đối với việc xây dựng và hình thành thương hiệu cho sản phẩm
Việc sản xuất và tiêu thụ sản phẩm theo phương thức truyền thống thường làm hạn chế giá trị kinh tế của hàng hóa do đó chỉ dừng lại ở mục đích cải thiện mức sống của cá nhân, hộ gia đình chứ chưa hướng đến mục tiêu dài hạn hơn là phát triển sinh kế bền vững cho toàn bộ cộng đồng tại địa phương. Những hạn chế trong việc tiếp cận thị trường, xây dựng thương hiệu sản phẩm khiến người dân gặp nhiều khó khăn trong việc tiêu thụ sản phẩm và thường bị phụ thuộc vào các kênh bán hàng truyền thống, vào các thương lái trôi nổi. Điều này khiến giá cả bấp bênh, hàng hoá bị ép giá hay hiện tượng được gọi là được mùa – mất giá.
Bà Nguyễn Thị Huệ – Giám đốc Hữu cơ Huế Việt chia sẻ về giá trị của việc xây dựng thương hiệu, nhãn hiệu cho sản phẩm.
Ông Văn Đình Quế – cộng đồng Sơn Thủy chia sẻ: “Bản thân tôi và những người sản xuất khác tại địa phương vẫn đang gặp khó khăn trong việc tiêu thụ sản phẩm. Các sản phẩm của chúng tôi sản xuất ra chủ yếu được tiêu thụ ở chợ địa phương cùng lắm là ở chợ huyện chứ chưa thể đi xa hơn. Việc xây dựng thương hiệu, nhãn hiệu vẫn chưa được chú trọng khiến giá trị sản phẩm sau thu hoạch không cao, tiêu thụ rất bấp bênh. Ngoài ra, hiện tại điều khó khắn nhất đối với việc đầu tư, mở rộng sản xuất, ứng dụng khoa học kỹ thuật đối với cộng đồng là sự thiếu nguồn vốn. Tôi vẫn rất mong được hỗ trợ hơn nữa về yếu tố này”.
Áp dụng khoa học kỹ thuật, đổi mới, sáng tạo, tự tin khởi nghiệp, phát triển ý tưởng, sáng kiến sinh kế là điều mà dự án cũng như mục tiêu của hoạt động này hướng đến. Quá trình trao đổi và làm việc cùng Hữu cơ Huế Việt, Công ty Cổ phần thủy sản Viễn Đông giúp mọi người có thể nhìn nhận và hiểu được giá trị của những vấn đề này. Việc sản xuất và tiêu thụ hàng hóa gắn chặt chẽ với xây dựng thương hiệu sản phẩm và sẽ giúp định hình chỗ đứng trên thị trường cho sản phẩm mà mình sản xuất ra. Qua chia sẻ thông tin cho thấy sản phẩm có thương hiệu thì giá trị kinh tế bán ra cao gấp 3-4 lần sản phẩm tương đương thông thường. Điều này có nghĩa là thương hiệu, nhãn hiệu có giá trị rất quan trọng cho sản phẩm trong việc tiêu thụ trên thị trường. Thương hiệu sản phẩm được xây dựng dựa trên các tiêu chí nhất định được đề ra trong quá trình sản xuất và đòi hỏi người sản xuất phải luôn tuân theo. Điều này vừa để đảm bảo các yếu tố và điều kiện an toàn sản xuất, vừa sản xuất ra những sản phầm đáp ứng các tiêu chí về chất lượng. Tất cả điều này cùng góp phần khẳng định chỗ đứng và nâng cao khả năng cạnh tranh của sản phẩm trên thị trường.
Một khi thương hiệu sản phẩm được xây dựng và khẳng định trên thị trường thì sẽ dễ dàng hơn trong việc tiếp cận người tiêu dùng. Quá trình xây dựng thương hiệu liên quan đến truy xuất nguồn gốc, đảm bảo các tiêu chí an toàn trong sản xuất, chất lượng sản phẩm. Đó sẽ là cơ sở giúp người tiêu dùng dễ dàng trong việc lựa chọn và yên tâm khi sử dụng sản phẩm.
Tham quan khu vực sản xuất của Công ty cổ phần thủy sản Viễn Đông – Thuận An, thành phố Huế.
Sau khi trao đổi với các đơn vị tham quan, cộng đồng A Lưới cũng nhận ra nhiều vấn đề của riêng mình liên quan đến phát triển sinh kế. Đối với địa phương A Lưới, điều quan trọng là phát triển sinh kế dựa trên điều kiện sẵn có về nông sản, du lịch cộng đồng, sản phẩm theo mùa vụ… Ngoài ra, cần phải kết nối các hợp tác xã các loại hình để hình thành chuỗi giá trị hàng hóa chuyên biệt. Điều này vừa đáp ứng nhu cầu cung ứng, vừa tránh tình trạng sản xuất nhỏ lẻ, manh mún. Đối với người sản xuất, cần tăng cường yếu tố trách nhiệm trong quá trình sản xuất, cung ứng sản phẩm, tránh tình trạng “ai làm việc, ai bán”. Quá trình sản xuất cần chú trọng đến tiêu chí chất lượng sản phẩm. Để sản phẩm khi đưa ra thị trường vừa đảm bảo chất lượng, vừa đáp ứng yêu cầu về hình thức, mẫu mã thì không chỉ đòi hỏi phải tuân thủ quy trình chăm sóc, thu hoạch mà còn cần đầu tư công sức, kỹ thuật trong quá trình sản xuất, chế biến vận chuyển hàng hóa.
Từ chính sách hỗ trợ đến bài học thực tiễn: Cần thiết, quan trọng nhưng chưa đủ
Có nhiều chính sách, chương trình nhằm hỗ trợ, thúc đẩy khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo ở Thừa Thiên Huế như Nghị quyết 22/2020 và 21/2022 của Hội đồng nhân dân tỉnh Thừa Thiên Huế cũng như các chương trình trong khuôn khổ dự án “Khởi nghiệp Cố đô”. Các chính sách, chương trình trên tạo cơ hội cho các cá nhân, các nhóm, các doanh nghiệp và cộng đồng khởi nghiệp hoặc phát triển sáng tạo hoạt động kinh doanh của mình. Tuy nhiên, bên cạnh những thuận lợi, vẫn còn những bất cập trong công tác tuyên truyền, thiếu các biện pháp cụ thể để hiện thực hóa các chính sách, chương trình trên vào thực tế cuộc sống. Ngoài ra, liên quan đến người tham gia, nguồn tài chính không đủ, thiếu kiến thức kinh tế cũng là những thách thức lớn cản trở quá trình triển khai hoạt động khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo cho cộng đồng A Lưới.
Bà Trần Thị Thùy Yên – Phó Giám đốc Sở Khoa học Công nghệ tỉnh tại buổi làm việc, chia sẻ với cộng đồng A Lưới.
Bà Trần Thị Thùy Yên – Phó Giám đốc Sở Khoa học Công nghệ tỉnh cho biết: “Sở đặc biệt quan tâm, hỗ trợ và khuyến khích địa phương trong hành trình khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, tiếp cận khoa học công nghệ. A Lưới có rất nhiều tiềm năng để phát triển kinh tế. Chúng ta nên mạnh dạn phát triển các sản vật địa phương, nông sản theo mùa, đồng thời cũng cần biết các tận dụng những nguồn lực từ chính sách nhà nước, các chương trình mục tiêu quốc gia tại địa phương để đẩy mạnh hơn nữa quá trình đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp không chỉ trong nông nghiệp mà trên mọi lĩnh vực khác”.
Khóa tham quan diễn ra trong 2 ngày có thể vẫn chưa giải quyết hết được những mong muốn của cộng đồng, người dân và cần nhiều hơn những hoạt động giúp học kết nối với các bên liaan quan như Sở KHCN, chính quyền địa phương, các ban ngành và các hội liên quan để qua đó họ được học hỏi, được hỗ trợ. Đối với cộng đồng A Lưới đây là vấn đề còn khá mới mẻ, cần nhiều thời gian hơn trong việc truyền thông, nâng cao kiến thức, tham quan mô hình thực tế và triển khai áp dụng trong thời g
